KARBONMONOKSİT ZEHİRLENMELERİNE DİKKAT
Karbonmonoksit (CO) nedir?
Karbonmonoksit gazı; doğal gaz, gaz yağı, benzin, tüp gazı, kömür ve odun gibi yapısında karbon bulunan yakıtların yanması veya tam olarak yanmaması sonucunda oluşan dumanda yer alan zehirli bir gazdır. Renksiz, kokusuz ve tatsız olması nedeniyle fark edilmesi güçtür ve bu nedenle “sessiz katil” olarak bilinmektedir. Bu sessiz katile karşı hepimiz tedbirli olmalıyız.
Karbonmonoksit zehirlenmesinin belirtileri nelerdir?
Karbonmonoksit zehirlenmesinde ilk belirtiler baş ağrısı, yorgunluk, mide bulantısı ve nezle hâline benzer şikâyetlerdir. Bu nedenle grip gibi viral hastalıklarla karıştırılabilir. (Önemli bir fark olarak, karbonmonoksit zehirlenmesinde ateş görülmez.) Aynı ortamda bulunan birden fazla kişide benzer belirtilerin aynı anda görülmesi CO zehirlenmesi açısından önemlidir.
Genellikle şikâyetlerin şiddeti, maruz kalınan CO düzeyi ve süresi ile ilişkilidir; ancak bu her zaman geçerli olmayabilir.
Hafif düzeyli CO zehirlenmesi belirtileri:
• Baş ağrısı
• Yorgunluk ve bitkinlik
• Nefes darlığı
• Mide bulantısı
• Baş dönmesi
Ciddi düzeyli CO zehirlenmesi belirtileri:
• Sersemlik
• Kusma
• Kas koordinasyonunun kaybı
• Bilinç kaybı
• Ölüm
Kronik CO zehirlenmesi:
Riskli meslek gruplarında görülebilen, az miktarda ancak uzun süreli maruziyet sonucu ortaya çıkan zehirlenme türüdür.
Karbonmonoksit zehirlenmesinde ilkyardım
• Yardım eden kişi önce kendi güvenliğini sağlamalıdır.
• Ortam derhal havalandırılmalı; camlar açılmalı veya gerekiyorsa kırılmalıdır.
• Kişi hızla temiz havaya çıkarılmalıdır.
• 112 Acil Çağrı Merkezi aranmalıdır.
• Açık havaya çıkarıldığında hava yolu kapalıysa açılmalı, solunum yoksa Temel Yaşam Desteği uygulanmalıdır.
Korunmak için neler yapmalıyız?
• Ev ve işyerlerinde doğal gaz kullanılan cihazların yıllık bakımları yaptırılmalıdır.
• Cihazlara yeterli oksijen sağlanmalı; havalandırma açıklıkları kapatılmamalıdır.
• Soba yakılan odalar sık sık havalandırılmalıdır.
• Baca ve soba borusu bağlantılarının uygun yapıldığından emin olunmalıdır.
• Soba kurarken gereksiz dirsek kullanımından kaçınılmalıdır.
• Bacalar sızdırmaz şekilde dışarıya bağlanmalı; temiz ve tıkanıklık olmadan kullanılmalıdır.
• Baca tepmesi sık yaşanıyorsa baca yapısı kontrol edilmelidir; rüzgâr yönüne göre yön değiştiren baca kapakları tercih edilmelidir.
• Şofbenler standartlara uygun olmalı ve oksijen yetersizliğinde kendiliğinden sönen modeller kullanılmalıdır. Mümkünse şofbenler banyoda değil, balkon veya havadar bir alanda bulundurulmalıdır.
• Şofben tamir ve bakımları yetkili teknik personel tarafından yapılmalıdır.
• Banyo yeterince havalandırılmalıdır.
• Kapalı veya yarı kapalı garajlarda motorlu araçlar uzun süre çalışır durumda bırakılmamalıdır.
• Lodoslu havalarda soba kullanımında çok dikkatli olunmalı; bacalar uygun değilse soba yakılmamalı, yakılması zorunlu ise gece mutlaka söndürülmelidir.
• Karbonmonoksit sensörleri kullanılmalıdır. Bu sensörler CO gazını algıladığında alarm verir ve ortamda gaz bulunduğu sürece alarm susmaz. Pilli, uzun ömürlü ve PPM ölçümü gösteren modeller tercih edilmelidir.