KURALLARI ÖĞRETİN, İSTİSMARI ÖNLEYİN!
Ülkemiz son günlerde Polatlı’da EYLÜL, Ağrı’da LEYLA’dan gelen acı haberlerle sarsılmış, yüreklerimiz parçalanmış, toplum vicdanımız ağır bir yara almıştır.
Peki, bu acı olayların önüne geçebilmek için çocuklarımızı nasıl korumalı onlara neleri öğretmeliyiz?
Bu konuda kabul gören en işlevsel öğretilerden bir tanesi İÇ ÇAMAŞIRI KURALI’dır.
İç Çamaşırı Kuralı’nı Nasıl Öğretmeliyiz?
İç çamaşırı kuralı, anne-baba ve bakıcıların çocuklarıyla diyalog kurmalarına yardımcı olmak amacıyla oluşturulmuştur. Bu kural, cinsel istismarı önlemeye yönelik çok etkili bir araçtır. İç Çamaşırı Kuralı’nın 5 önemli öğretisi vardır.
1. Vücudunuz Size Aittir
Çocuklara vücutlarının kendilerine ait olduğu ve hiç kimsenin, kendi izinleri olmadan, vücutlarına dokunamayacağı öğretilmelidir. Küçük yaşlardan (2-3 yaş) başlayarak cinsellik ve "vücudun özel bölgeleri" ile ilgili açık ve doğrudan iletişim, cinsel organlar ve vücudun diğer kısımlarının doğru adlarını kullanmak çocukların neye izin verilmediğini anlamalarına yardımcı olacaktır. Çocukların, sevdikleri bir insandan gelse bile, bir öpücüğü veya bedensel teması reddetme hakları vardır. Çocuklara, uygunsuz bedensel temasa karşı derhal ve kesin bir biçimde “Hayır” demeleri, güvenli olmayan durumlardan kaçınmaları ve bunu güvendikleri bir yetişkine anlatmaları öğretilmelidir. Çocuklara, birileri şikayetlerini ciddiye alıncaya kadar bu konuyu anlatmaları gerektiğinin vurgulanması da önemlidir.
2. İyi Bedensel Temas – Kötü Bedensel Temas
Çocuklar, uygun ve uygunsuz bedensel temasın farkını her zaman ayırdedemeyebilirler. Bu sebeple, çocuğa, başkalarının onun vücudunun özel kısımlarına
bakmasının veya dokunmasının ya da bunu istemesinin doğru olmadığını söyleyin. İç Çamaşırı Kuralı, çocuklara çok açık, anlaşılır ve hatırlanması kolay bir sınırı öğrenmelerinde yardımcı olur; bu sınır iç çamaşırıdır. Bu kural aynı zamanda yetişkinlerin çocuklarla bu konuda bir diyalog kurmalarına da yardımcı olur.
Karşılaştıkları davranışın kabul edilebilir bir davranış olduğundan emin olmadıklarında, çocukların mutlaka güvendikleri bir yetişkinden yardım istemeleri gerektiğini anlamaları için elinizden geleni yapın.
3. İyi Sırlar – Kötü Sırlar
Çocuğunuza; anne-babaya karşı sır olamayacağını, kendilerinden hiçbir şey saklanmaması gerektiğini öğretin. En masum sırların dahi anne-baba ile paylaşılması gerektiğini öğretin. Gizlilik, cinsel istismar yapan kişilerin en sık başvurdukları taktiklerden biridir. İşte tam bu sebeple, çocuklara iyi sırla kötü sır arasındaki farkın anlatılarak bir güven ortamının yaratılması önemlidir. Çocukları endişelendiren, rahatsız eden, onları ürküten ya da üzen tüm sırlar kötü sırdır ve saklanmamalıdır; tam tersi güvenilir bir yetişkine (anne-babaya, öğretmene, polise, doktora) anlatılmalıdır.
4. Önleme ve Koruma Yetişkinlerin Sorumluluğundadır
Çocuklar istismara uğradıklarında utanç, suçluluk ve korku duygularını yaşarlar. Böyle durumlarda yetişkinler, cinsellik etrafında bir tabu oluşturmaktan kaçınmalı ve çocukların üzüldükleri, endişe duydukları ve kederli oldukları anlarda hangi büyüğe başvurabileceklerini bilmelerini sağlamalıdır. Çocuklar bir şeylerin doğru olmadığını hissedebilirler. Yetişkinler her zaman çocukların duygu ve davranışlarına duyarlı ve açık olmalıdır. Çocuğun bir başka yetişkinle veya bir başka çocukla temas kurmayı reddetmesinin pek çok nedeni olabilir. Buna saygı gösterilmelidir. Çocuklar daima anne ve babalarıyla bu konuda konuşabileceklerini hissetmelidir.
5. İç Çamaşırı Kuralı’yla birlikte ele alınacak diğer faydalı ipuçları
. Haber verme ve açıklama
Çocuklara, kendileri için bir güvenlik ağı oluşturacak yetişkinlerin kimlerden oluşabileceği hakkında bilgi verilmelidir. Çocuklar, bu ağ içinden güvendikleri, kendilerini dinlemeye ve yardım etmeye hazır yetişkinleri seçmeye teşvik edilmelidir. Güvenlik ağından sadece bir kişi çocukla birlikte yaşayan biri olmalı, diğer kişi ise en yakın aile fertlerinin dışında biri olmalıdır. Çocuklar böyle bir güvenilir ağdan nasıl yardım isteyeceklerinin bilincinde olmalıdır.
.Olayın bilinen failleri
Çoğu vakada, olayın faili çocuğun tanıdığı bir kimsedir. Küçük çocukların, kendilerini tanıyan bir kişi tarafından istismar edildiklerini anlamaları özellikle zordur. İstismarcıların çocuğun güvenini kazanmak için onlara uyguladıkları hazırlama sürecini asla aklınızdan çıkarmayın. Çocukların, kendilerine hediyeler veren, onlardan bazı konuları sır olarak saklamalarını isteyen veya onlarla yalnız başına vakit geçirmek isteyen kişilerle ilgili olarak ebeveynlerini bilgilendirmeleri, evde bir kural haline gelmelidir.
. Bilinmeyen failler
Bazı durumlarda fail bir yabancıdır. Çocuğunuza yabancılarla temasla ilgili basit kuralları öğretin: “asla bir yabancının arabasına binme!”, “asla bir yabancıdan hediye kabul etme!”.
.Yardım sağlama
Çocuklar, kendilerine yardımcı olabilecek meslek sahibi insanların (öğretmenler, sosyal çalışmacılar, doktorlar, okul psikologları, polis memurları) ve yardım isteyebilecekleri telefon numaralarının var olduğunu bilmelidir.İstismar her yaştan, her renkten, her sosyal sınıftan ve her dinden çocuğun başına gelmektedir. Olayın faili de genellikle çocuğun ve ailesinin tanıdığı ve güvendiği bir kişi çıkmaktadır. Çocuklarla iyi iletişim istismarı önlemenin anahtarıdır. İyi bir iletişim, çocuğa karşı açık olmayı; kararlılıkla hareket etmeyi; çocuğun etrafında dürüst, dostça ve aşağılamayan bir atmosfer yaratmayı gerektirir.
. Çocuğunuzun Cinsel İstismara Uğradığından Şüphelenirseniz:
Çocuğunuzun cinsel istismara uğradığından şüpheleniyorsanız, öncelikle çocuğunuza kızmamanız çok önemlidir. Çocuğunuzda, yanlış bir şey yaptığı
duygusunu sakın yaşatmayın. Çocuğunuzu sorguya çekmeyin. Ne olduğunu, ne zaman ve kiminle olduğunu sorabilirsiniz, ama bu olayın neden olduğunu sormayın.
Çocuğunuzun önünde üzüldüğünüzü belli etmemeye çalışın. Çocuklar bu durumda kolaylıkla kendilerini suçlu hissedebilir ve bilgi vermekten kaçınabilirler. Az veya muğlak bilgilere dayanarak sonuç çıkarmaya çalışmayın.
Çocuğunuza bu konuda bir şeyler yapacağınıza dair telkinlerde bulunun ve derhal yardımcı olabilecek kimselerle; kolluk kuvvetleri, savcılık, çocuk izlem merkezi gibi temasa geçin.
ÇOCUKLARIMIZIN KENDİLERİNİ KORUYABİLMELERİ İÇİN BİLMELERİ VE YAPILMASI GEREKENLER
. Çocuğunuzu dudaklarından öpmeyin.
. Çocuğunuzu eve hapsetmeyin. Çocuğunuz dışarıdayken kontrolünü sağlayın.
. Çocuğunuzun yakınındaki kişilere karşı çocuğunuzu koruyun ama abartmayın, iyi dokunuş ve kötü dokunuşu çocuğunuza öğretin. Onu korumaya çalışırken insanlara karşı güvenini kaybetmemesi için doğru bilgilendirme yapmaya özen gösterin.
. Çocuğunuzun tanımadığı kişilerle fiziksel temas kurmasına izin vermeyin.
. Tanımadığı kişilerden uzak durmasını söyleyin.
. Tanımadığı bir kişi tarafından vücuduna dokunulduğunda çocuğunuza nasıl tepki vermesi gerektiğini öğretin.
. Çocuğunuz çevredeki yabancıları abi, amca, teyze olarak değil; komşu, bakkal vb. olarak tanımalıdır.
. Çevrenize yeni taşınan biri varsa ve çocuğunuzla çok ilgileniyorsa dikkat edin ve o kişi hakkında bilgi toplayın.
. Çocuğunuzu toplu taşıma araçlarında diğer insanların kucağına oturtmayın.
. Çocuğunuzu tehdit etmeyin ve başkalarının da tehdit etmesine izin vermeyin. Yabancılarla korkutmayın. Garson kızar, abi/abla iğne yapar vb gibi söylemlerden kaçının.
. Çocuğunuzun davranışlarını gözlemleyin ve davranışlarında değişiklik olursa nedenini öğrenmeye çalışın.
. Çocuğunuza; anne-babaya karşı sır olamayacağını, kendilerinden hiçbir şey saklanmaması gerektiğini öğretin. En masum sırların dahi anne-baba ile paylaşılması gerektiğini öğretin.
. İnternet ortamında görüştüğü kişilere dikkat edin.
. Çocuğunuzun adını her yere yazmayın. Çocuğunuzun fotoğraflarını ismiyle birlikte sürekli sosyal medyada paylaşmayın
. Telefon numaranızı ve acil ihbar hatlarını (155 – 156 – 112) ezberletin.
. Çocuğunuzun tanımadığı kişilerin arabalarından uzak durması gerektiğini ve gelebilecek tehlikelere karşı arabanın gittiği yönün ters istikametinde koşmasını öğretin.
. Çocuğunuz kaybolduğunda güvenlik güçlerinden yardım istemesi gerektiğini öğretin.
. Çocuğunuz için acil durumlar karşısında gizli bir kod icat ederek “anne ve babamın adı ne? Aile şifremizi söyle?” diye sormasını isteyin.
. GPS sayesinde ve çeşitli mobil konum uygulamaları ile çocuğunuzun nerede olduğunu öğrenin ve şarjının ne kadar kaldığını takip edin.
. Kendini tehlikede hissettiği anda “Ben onu tanımıyorum” diye bağırmayı öğretin.
. Tanımadığı kişilerle asansöre binmemesi gerektiğini söyleyin.
Ali KARATAŞ Gülsün DEVECİ Tuğçe TERKEŞ
Sosyal Çalışmacı Çocuk Gelişimcisi Psikolog