DÜNYA OBEZİTE GÜNÜ
Bulaşıcı olmayan hastalıklar (BOH), günümüzde dünyadaki en büyük salgınlardan biridir. 2012’de meydana gelen 56 milyon ölümün, 38 milyonuna (%68) BOH’ler neden olmuştur. BOH’nin altında yaygın, önlenebilir risk faktörleri yatmaktadır. Bu faktörler tütün kullanımı, hareketsizlik, sağlıksız beslenme ve alkolün zararlı kullanımıdır. Fazla kilo ve obezite yüzünden her yıl en az 3,4 milyon kişi hayatını kaybetmektedir. Kalp hastalığı, felç ve diyabet riski; beden kütle indeksinin (BKİ) artmasına bağlı olarak giderek artmaktadır. Tüm dünyada fazla kiloluluğun ve obezitenin prevalansı giderek artmakta olup obezite prevalansı 1975’den beri yaklaşık üç kat artmıştır. 2016 yılında 18 yaş ve üzeri 1.9 milyardan daha fazla erişkin fazla kilolu ya da obez olup bunların içinde 650 milyon yetişkin obezdir. 2016 yılında beş yaş altı çocukların 41 milyonu fazlakiloludur.
Ülkemizdeise;TürkiyeBeslenmeveSağlıkAraştırması(TBSA)2017sonuçlarınagöre 15 yaş ve üzeri bireylerde obezite % 31,5; düşük fiziksel aktivite düzeyi %42,4 olarak bulunmuştur. Dünya Sağlık Örgütü işbirliğinde yürütülen Türkiye Çocukluk Çağı Şişmanlık2016Araştırmasısonuçlarınagöreilkokulikincisınıfçocuklardaobezite
%9,9 olarak bulunmuştur. 10-18 yaş çocuklarda obezite %9 ve fazla kilo %18.3 bulunmuştur. Ortaokulda şişmanlık %10.5, fazla kilo 19,6; liselerde şişmanlık %5.6; fazla kilo %15 bulunmuştur.
Türkiye kişi başı tuz tüketimi TBSA 2017 sonuçlarına göre 10.2 g/gün olarak bulunmuştur.
Bukapsamda2010yılındanitibarenülkemizdeTürkiyeSağlıklıBeslenmeveHareketli Hayat Programı (2019-2023) güncellenerek uygulanmaktadır. Ayrıca Bakanlığımız; Türkiye Diyabet Programı, Tuz Azaltma Programlarınıuygulamaktadır.
Farkındalık çalışmaları
Bakanlığımızca Obezite ve diyabet ile ilgili kamu spotlarıhazırlandı.
Rehber geliştirme
Türkiye Beslenme Rehberi-2015 hazırlandı, Sağlıklı Yemek Tabağı ile Fizik Aktivite veBeslenmePiramitlerigeliştirildi. Sağlıkprofesyonellerivevatandaşlariçinbeslenme önerileri yer almaktadır. 2020’degüncellenecektir.
Hekimler için Tip1 diyabete yönelik Klinik Rehberler ile hasta eğitimlerinde yararlanılmak üzere hemşire ve diyetisyenler için eğitim rehberlerihazırladık.
Birinci basamakta çalışan diyetisyenler için Diyetisyenler İçin Hasta İzleme Rehberi/Ağırlık Yönetimi El Kitabıhazırlandı.
Sağlıklı bireyler için (yetişkin, çocuk, yaşlı ve engellilere yönelik) ve kronik hastalıklarda fiziksel aktivite rehberlerihazırlandı.
Birinci Basamak çalışanlar için Obezite ve Diyabet Danışmanlık Rehberleri ve kontrol listeleri (danışmanlık kılavuzu, el broşürü ve hekimler için fiziksel aktivite reçetesi) hazırlandı.
Diyabetli bireyler için çocuk/yetişkin eğitim setlerihazırlandı.
Metabolik hastalıklar için eylem planıhazırlandı.
Eğitimler
Halk eğitimleri, okul eğitimleri ve hizmet içi eğitimleryapılmaktadır.
Mevzuat
Ulusal Beslenme Konseyikuruldu.
Tarım ve Orman Bakanlığı işbirliğinde;
Ekmek, salça, pul biber, peynir ve zeytinde tuzazaltıldı.
Etiket yönetmeliği 2017 yılında AB standartlarında güncellendi. Besin ögeleri ve içerikleri ile 100 gr’daki trans yağ miktarları %2’nin üzerindeyasaklanmaktadır.
MEB işbirliğinde;
Okullarda kolalı içecekler ve cipslerden sonra çikolata ve şekerler de yasaklandı. Yağ tuz şeker içeriği kalorisi yüksek gıdalara kriterlergetirildi.
Paketli tatlı tuzlu yiyecek ve içecekler için kriterler geliştirildi bu ürünler için Okul Gıdası logosuhazırlandı.
Sağlıklı İlgili Fiziksel Uygunluk Karnesi geliştirildi. Öğrencinin mekik, şınav, otur- uzan esneklik ölçümü, vücut ağırlığı ve boy uzunluğu ölçümünün değerlendirileceği eğitim - öğretim yılı başında ve sonunda olmak üzere yılda 2 kez verilecek olan karne ile öğrencilerin gelişimlerini izlemek için MEB veri tabanına yazılımhazırlandı.
Beslenme Dostu Okul Programı devametmektedir.
RTÜK;
Çocuk Programlarında aşırı tüketimi tavsiye edilmeyen gıdaların reklam ve pazarlamalarının yasaklandı. Besin Profil Rehberihazırlandı
Sağlık Hizmetleri
Birinci basamak sağlık hizmetlerinde aile hekimlerimiz (yaklaşık 25.000 ailehekimi) bireysel danışmanlık, tedavi ve izlemi yaparken bu hizmeti sağlıklı hayat merkezleri (189 tane Sağlıklı Hayat Merkezi) ve ilçe sağlık müdürlüklerindeki danışmanlık merkezleri ile koordine ederekvermektedir.
Sağlıklı Hayat Merkezleri ve ilçe sağlık müdürlüklerinde bulunan Sağlıklı Beslenme ve Obezite Danışma Birimlerinde aile hekimleri ile koordineli olarak diyetisyenlerce 2019 yılında 321.200 kişiye beslenme danışmanlığıverildi.
2. ve 3. Basamakta obezite merkezleri kurulmasına ilişkin genelge yayınlanmış olup, obezite merkezi sayısı 84’e ulaşmış olup bu sayı daha daartırılacaktır.
İzleme değerlendirme;
Araştırmalar yapılmaktadır. (Türkiye Beslenme Sağlık Araştırması; DSÖ işbirliğinde COSI (Çocukluk Çağı Şişmanlık Araştırması).
Sağlık Bakanlığı Sağlık Net kayıtları ile takipyapılmaktadır.
Tuz Programı
Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat İşbirliği Platformu hayata geçirilerek Bakanlığımız ile Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu ile ambalajlı gıdalarda tuz ve şeker azaltılması ve sağlıklı uygulamalar için işbirliği protokolü imzalanmıştır. Söz konusu Protokol kapsamında tuz azaltma faaliyetleri, şeker azaltma faaliyetleri, fiziksel aktivite/diğer faaliyetler kapsamında gönüllü uygulamalar yapan TGDF üyesi işletmelerin başarılı uygulamalarının Bakanlığımız https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/isbirligiplatformu adresinde yer almasısağlanacaktır.
Tuz ve şeker tüketiminin önemli yer tuttuğu lokanta, kebapçı ve pastane vb. toplu beslenme yapılan yerlerde de aşırı tuz ve şeker kullanımının azaltılması amacıyla; Bakanlığımız ile Türkiye Lokantacılar ve Pastacılar Federasyonu (TLKPDF) ve Tüm Aşçılar ve Pastacılar Konfederasyonu (TAŞPAKON) arasında 28.02.2019 tarihinde “Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat İşbirliği Platformu, Aşırı Tuz ve Şeker Kullanımını Azaltan Lokantacılar ve Pastacılar Protokolü”imzalanmıştır.
Söz konusu Protokol il düzeyinde Türkiye Lokantacılar ve Pastacılar Federasyonu (TLKPTF) İl Oda Başkanlığı ve Tüm Aşçılar ve Pastacılar Konfederasyonu (TAŞPAKON) İl Oda Başkanlığı tarafından uygulanacak ve İl Sağlık Müdürlüğü ise eğitim, bilgilendirme vb. çalışmalarında katkısağlayacaktır.