25 Nisan Dünya Sıtma Günü
Her şey küçücük bir ısırıkla başlıyor; acı vermeyen bir ısırıkla…
Günümüzde bulaşıcı hastalıklardan ölen çok fazla insanımız yok. Ama geçmişte bu durum böyle değildi. Öyle zamanlar olmuştur ki dünya tarihinde, bazen bir bulaşıcı hastalıktan dolayı bir kıtanın nüfusunun yarısından fazlası ölmüştür. (1300′lü yılların Avrupa’sı ve Veba) Sadece bu yönden bakılsa bile bulaşıcı hastalıkların ne kadar önemli olduğu ortaya çıkar. “25 Nisan Dünya Sıtma Günü” vesilesiyle bu hastalıklardan biri olan ve günümüzde bile hâlâ varlığını koruyan Sıtma Hastalığından bahsetmek istedik.
Sıtma nedir?
Sıtma, plasmodium cinsi kan parazitlerinin neden olduğu bulaşıcı bir enfeksiyon hastalığıdır. Sıtma parazitinin dört türü vardır. Ülkemizde yerli olarak görülen tür P.vivax türüdür. P.vivax öldürücü olmayan sıtma etkenidir. P.falciparum ile oluşan sıtma, tedavi edilmezse ölümcül olanıdır. Daha çok Afrika, Uzakdoğu ve Güney Amerika gibi tropik bölgelerde yaygındır. P.vivax dışındaki türler ülkemizde yerli olarak görülmez, ancak sıtmanın yaygın olduğu ülkeleri ziyaret eden kişilerde tespit edilebilir.
Sıtma paraziti insanlara nasıl bulaşır?
Sıtma, genellikle parazit taşıyan sivrisineklerin (dişi Anofel) insanları sokmasıyla bulaşır. Nadir olarak kan yoluyla ve plasenta (göbek bağı) yoluyla bulaşır.
Sıtma hastalığının belirtileri nelerdir?
Sıtma paraziti esas olarak, karaciğer hücrelerini ve alyuvarları tutar.
Hastalığın en önemli belirtisi; üşüme, titreme, yüksek ateş, bol terleme ile görülen akut sıtma nöbetleridir.
Fizik muayene bulguları arasında ateş ile birlikte taşikardi (kalp atım hızının artması), dalak büyümesi ve sarılık gözlenir.
Sıtma nöbeti üç aşamada gözlenir:
- ·· Üşüme titreme döneminde; hasta üşüme hissi ile çeneleri birbirine vurarak titrer, yüzü soluktur, başı ağrır ve midesi bulanır.
- ·· Yüksek ateş döneminde; hasta artık üşümez vücudu yanar, yüzü kırmızı, gözleri parlak ve derisi kurudur. Ateşi 40 0C’ye kadar çıkar, başı ağrır ve dalağı büyür.
- ·· Terleme döneminde; önce yüzde, ellerde ve bacaklarda başlayan ter, bütün vücudu kaplar. Ateş terleme ile birlikte normale döner, dalak küçülür, hasta rahatlar ve normale döner.
Sivrisinek soktuktan ne kadar sonra hastalık belirtileri başlar?
Parazit taşıyan sivrisineğin paraziti insana verdiği andan başlayarak, parazitin karaciğerde üremesini tamamlayıp kana dökülünceye kadar geçen süre sıtmanın kuluçka süresi olarak kabul edilir. Türkiye’de yerli olarak görülen P.vivax sıtmasında ortalama kuluçka süresi 12-14 gündür.
Sıtmaya yakalanan kişi ne kadar süre ile hastalığı bulaştırır?
Hastalık belirtileri bulunsun ya da bulunmasın kanında parazit taşıyan kişiler sıtma parazitini sivrisinekler (anofel) ile diğer insanlara bulaştırırlar. Sıtmada bulaştırıcılık süresi kişinin kanında parazit bulunduğu süre kadardır. Tedavi edilmeyen P.vivax sıtmasında kanda parazit varlığı ortalama bir buçuk yıl sürer. Bazen bu süre beş yıla kadar uzayabilmektedir.
Sıtma hastalığı hangi mevsimlerde görülür?
Türkiye’deki sivrisinekler çevre sıcaklığının belli derecelerin altına düştüğü mevsimlerde uykuya yatarlar. Bu nedenle de kış aylarında sıtma bulaşması görülmez. İlkbahar, yaz ve sonbaharda görülür.
Sıtma hastalığından korunmak için ne yapmalı?
Sıtma hastalığından korunmak için sivrisinek ısırıklarından korunmak gerekir. Bu amaçla sivrisinek kovucular kullanılabilir. Yurt dışına giden kişilerin ise korunma amacıyla ilaç kullanması gerekebilir.
Sıtma hastalığının tedavisi var mıdır?
Sıtma tedavisi olan bir hastalıktır. Erken teşhis edilip tedavi edildiğinde tam iyileşme olur. Sıtma tedavisinde parazitin alındığı bölgedeki ilaç direncine göre farklı grup ilaçlar kullanılmaktadır. Sıtma tedavi ilaçları Bakanlığımız tarafından ücretsiz olarak temin edilmektedir.
Sıtma görülen ülkeye gitmeden önce:
- ·· Gideceğiniz ülkedeki sıtma riskini öğreniniz!
- ·· Sıtma hastalığı hakkında bilgi almak ve korunmak için ücretsiz ilaç alabileceğiniz merkezler hakkında bilgi almak için Seyahat Sağlığı Danışma Hattını (444 77 34) arayınız! Koruma amaçlı sıtma ilaçları önerilen dozda ve sürede kullanılmalıdır!
Sıtma görülen ülkeye gittikten sonra:
- ·· Sivrisinek ısırıklarından kaçınınız!
- ·· Güneş battıktan sonra pantolon ve uzun kollu kıyafetler giyiniz!
- ·· Sivrisinek kovucu losyon, mat vb. ürünler kullanınız!
- ·· Uyumadan önce odanızdaki sivrisinekleri sinek öldürücü ilaçlarla öldürünüz!
- ·· Mümkünse klima ve vantilatör gibi hava dolaşımı yapacak cihazlar bulunan odalarda uyuyunuz!
- ·· Kapalı alanda tercihen ancak açık alanda mutlaka cibinlik altında uyuyunuz!
- ·· Sıtma görülen bir ülkeye gittikten bir hafta veya daha sonraki günlerde ateşiniz yükselirse, teşhis ve tedavi için acilen bir sağlık kuruluşuna başvurunuz!
Sıtma görülen bir ülkeden döndükten sonra:
- ·· ATEŞİNİZ YÜKSELDİYSE koruma amaçlı ilaç almış olsanız dahi en kısa sürede bir sağlık kuruluşuna başvurunuz!